wtorek, 4 grudnia 2018

„SYSTEMOWOŚĆ W OCHRONIE ZDROWIA PSYCHICZNEGO” TEMATEM FORUM PSYCHIATRII ŚRODOWISKOWEJ W LUBLINIE

Z niewielkimi zmianami w stosunku do proponowanego wcześniej programu odbyło się dnia 29. XI. 2018 r. Forum Psychiatrii Środowiskowej w Lublinie. Przybyli do Hotelu Victoria przedstawiciele osób chorujących, Ich rodzin i profesjonalistów w atmosferze dyskursu naukowego pochylili się nad zagadnieniem miejsca osoby chorującej w systemie ochrony zdrowia psychicznego.
W gronie gości i uczestników spotkania znaleźli się zarówno przedstawiciele Urzędu Miasta Lublin, będącego partnerem Lubelskiego Stowarzyszenia Ochrony Zdrowia Psychicznego w organizacji Forum i jego finansowaniu, jak i reprezentanci licznych innych instytucji. Prowadzący spotkanie dr Artur Kochański powitał szczególnie m.in.:
- Dyrektora Wydziału Zdrowia i Spraw Społecznych Urzędu Miasta Lublin Jerzego Kusia,
- Dyrektor Wydziału Zdrowia Lubelskiego Urzędu Wojewódzkiego Agnieszkę Kowalską-Głowiak,
- Zastępcę Dyrektora Wydziału Polityki Społecznej Lubelskiego Urzędu Wojewódzkiego Mariusza Kidaja,
- Zastępcę Dyrektora Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w Lublinie Małgorzatę Mądry,
- Redaktor Biuletynu Informacji Publicznej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubelskiego Monikę Mirosław,
- Dyrektora Oddziału Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w Lublinie Jerzego Dębskiego,
- Dyrektor Biura ds Osób Niepełnosprawnych Urzędu Miasta Lublin Joannę Olszewską,
- Przedstawicielkę Lubelskiego Oddziału Wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia Marię Kryzińską-Muciek,
- Profesor psychiatrii Halinę Marmurowską-Michałowską,
- Dyrektora Samodzielnego Publicznego Psychiatrycznego Zakładu Opiekuńczo-Leczniczego w Celejowie Krzysztofa Siejko,
- Dyrektor Środowiskowego Domu Samopomocy w Łęcznej Annę Płoszaj,
- Zastępcę Dyrektora Domu Pomocy Społecznej im. Św. Jana Pawła II w Lublinie Ewę Wawruch.
Oficjalnego otwarcia obrad dokonał Dyrektor Jerzy Kuś.
Pierwszym wystąpieniem merytorycznym był referat prof. Andrzeja Cechnickiego „Polityka państwa wobec zdrowia psychicznego”. Zwracając się do wszystkich zgromadzonych krakowski psychiatra stwierdził: „Jesteście radą ds psychiatrii dla województwa lubelskiego”. W tym właśnie poczuciu odpowiedzialności za sprawy zdrowia psychicznego (zwłaszcza młodzieży) spojrzeć trzeba na przyszłość ogółu instytucji świadczących opiekę psychiatryczną. Dzisiejsze pokolenie korzysta zaś z dorobku tych wszystkich, którzy przyczynili się do przejścia od tradycyjnego, izolującego modelu psychiatrii do modelu, w którym o pacjentach i Ich reprezentacjach można powiedzieć, że istnieją w życiu społecznym.
Przedstawiciel Stowarzyszenia na Rzecz Rozwoju Psychiatrii i Opieki Środowiskowej przedstawił kolejne etapy na drodze do upodmiotowienia pacjentów psychiatrycznych – począwszy od zabezpieczenia praw pacjentów na gruncie ustawy o ochronie zdrowia psychicznego z 1994 r. aż po I Kongres Zdrowia Psychicznego z 2017 r., który z całą mocą postawił na forum życia publicznego postulaty środowiska na czele z żądaniem realizacji Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego.
Obecnie realizowany Program Pilotażowy NPOZP testuje nowe warunki organizacyjne i finansowe opieki psychiatrycznej skupiającej się na modelu środowiskowym. Ogół założeń tego programu – z finansowaniem kapitacyjnym, odejściem od paradygmatu rozliczania szpitali z zapełniania łóżek szpitalnych – sprzyja takiemu ukształtowaniu systemu opieki psychiatrycznej, dzięki któremu osoby zmagające się z kryzysem będą mogły łatwiej i szybciej integrować się ze społeczeństwem, uczestniczyć w życiu wielorakich społeczności i korzystać z innej – lepszej jakości życia.
W miejsce tradycyjnego – opartego na założeniach liberalnych paradygmatu konkurencji przejść należy – konkludował mówca – do paradygmatu opartego na solidarności.
Wystąpienie reprezentującej UM Lublin Małgorzaty Kępa-Mitury poświęcone było prezentacji założeń Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego dla Miasta Lublin na lata 2018-2022. Z tym niedawno (16. XI. 2018 r.) uchwalonym dokumentem zapoznać się można na stronach internetowych Urzędu Miasta Lublin w zakładce poświęconej uchwałom. Wszystkich zainteresowanych zachęcić wypada do sięgnięcia po lekturę Programu, którego integralną częścią jest 5 szczegółowych Programów uwypuklających kierunki planowanych przez Miasto Lublin działań w zakresie ochrony zdrowia psychicznego.
Kolejnym prelegentem był reprezentujący Lubelskie Stowarzyszenie JESTEŚMY Zygmunt Marek Miszczak. W swoim – publikowanym osobno na naszych łamach – wystąpieniu zreferował On „Oczekiwania osób doświadczających kryzysów psychicznych wobec systemu ochrony zdrowia psychicznego”. Oczekiwania te zbieżne są z przyjmowanymi przez przedstawicieli psychiatrii środowiskowej postulatami reformy tradycyjnego modelu opieki psychiatrycznej.
W moderowanym przez prof. Andrzeja Kapustę (UMCS) panelu dyskusyjnym udział wzięli: prof. Andrzej Cechnicki, Małgorzata Kępa-Mitura oraz przedstawiciele: Lubelskiego Stowarzyszenia Rodzin – Aleksander Wójtowicz i Lubelskiego Stowarzyszenia JESTEŚMY – Zygmunt Marek Miszczak. Zadaniem dyskutantów było przedstawienie z osobistej perspektywy własnego zderzenia z systemem opieki zdrowotnej w Polsce. Najczęściej powtarzającym się w wypowiedziach panelistów motywem był akcent na skuteczność opartych na osobistym kontakcie z podopiecznym, postulowanych przez psychiatrię środowiskową form opieki.
W pierwszym po przerwie wykładzie prof. Andrzej Czernikiewicz w sposób wieloaspektowy omówił zagadnienie „Wczesnego wykrywania zaburzeń psychicznych i zapobiegania nawrotom”. Punktem wyjścia dla podejmującego ów temat specjalisty jest informacja, iż interwencja psychiatryczna jest zawsze spóźniona – powinna bowiem mieć miejsce na etapie przedpsychotycznym.
Mówiąc o maksymalnie wczesnej interwencji pamiętać jednak należy, iż niekoniecznie chodzić tu będzie o interwencję farmakologiczną. Jakkolwiek interwencja pre-psychotyczna niesie z sobą wiele korzyści, ale też wiąże się z szeregiem potencjalnych niebezpieczeństw. Jednym z nich jest ewentualność „przylepienia etykietki” o zaburzeniach psychicznych w stosunku do osób, które nie zachorują.
W dalszej części prelekcji mówca w przystępny sposób zreferował czynniki wywołujące przejście od stanu prepsychotycznego do psychozy oraz możliwy przebieg choroby w ciągu kilku/kilkunastu lat po pierwszym epizodzie psychotycznym. Istotną dla lekarzy profesjonalistów prawidłowością jest fakt, iż połowa pacjentów zwiastuje nadchodzący nawrót na 1 miesiąc przed jego nadejściem. Czynnikiem pozwalającym na zapobieżenie nawrotowi jest sojusz terapeutyczny lekarza z pacjentem.
Omawiając płynące dla pacjentów korzyści z wczesnej interwencji lubelski psychiatra zauważył, iż neutralizuje ona ryzyko rehospitalizacji.
Ostatnią część prelekcji wypełniły – z uwagą przyjęte przez obecnych na sali przedstawicieli osób chorujących – informacje na temat przełomowego odkrycia, jakim są leki przeciwpsychotyczne długodziałające.
W konkluzji prelegent wymienił m.in. czynniki umacniające pacjenta, do których należą:
- nadzieja na autonomię,
- niski poziom wyrażanych emocji (głównie negatywnych),
- wsparcie rodzinne.
Do zapobiegania nawrotom choroby prowadzą:
- rutynowe procedury,
- zwracanie uwagi na cele pacjenta,
- uzyskanie wsparcia rodziny,
- wykorzystanie leków długodziałających.
Wśród zadawanych w stosunku do autora prelekcji pytań było m.in. pytanie dotyczące ryzyka dezaktywizacji pacjenta decydującego się na przyjmowanie leków długodziałających. Zdaniem prof. Andrzeja Czernikiewicza istotnie występuje w takich wypadkach ryzyko sprowadzenia pacjenta do roli biernej. Prelegent twierdząco odpowiedział też na pytanie dotyczące ewentualnej pozytywnej roli asystentów zdrowienia w procesie inspirowania pacjentów psychiatrycznych do przyjmowania aktywnej wobec własnego zdrowienia roli.
Ostatni z zaplanowanych tego dnia wykładów miał za przedmiot „Rehabilitację zawodową i społeczną osób zmagających się z kryzysem psychicznym”. Podejmując ten temat prof. Andrzej Cechnicki zwrócił przede wszystkim uwagę na kontekst psychiatrii środowiskowej jako tej drogi opieki nad pacjentem, która punktem odniesienia w Jego zdrowieniu czyni całe środowisko osoby chorującej. Źródłem nadziei na efektywną rehabilitację społeczną i zawodową jest zmiana sposobu myślenia na temat dróg pomagania pacjentom. Ową zmianę paradygmatu znamionuje m.in. odejście od psychiatrii objawowej na rzecz psychiatrii zorientowanej na poczucie sensu i jego odnalezienie.
Odwołując się do przykładu miasta Santiago de Compostella mówca zwrócił uwagę na fakt mniejszej zachorowalności na tych obszarach zamieszkanych przez społeczność globalną, którym przypisać można silniejsze więzi międzyludzkie, większą rolę tradycji i duchowości, stabilności życia codziennego, mniejszą rolę stresu.
Wyjaśniając pojęcie rehabilitacji krakowski psychiatra zauważył, że polega ona na różnych interwencjach psychospołecznych, mobilizujących nas do rozwoju, czerpania wsparcia ze środowiska, przyjmowania określonej wizji siebie.
Tym, co może być szczególnie potrzebnym dla poszukujących dróg własnego zdrowienia pacjentów, jest:
- nadzieja na zdrowienie,
- nadzieja na dobre relacje,
- nadzieja na pracę i naukę,
- nadzieja na pracę dla innych
Podnoszone w kontekście nowoczesnej psychiatrii pojęcie zdrowienia – Recovery – odnosi się do psychiatrii zorientowanej na poczucie sensu, a w tym zrozumienie znaczenia przeżyć chorobowych i połączenie ich z historią życia. Czy przeżycia te nie są niekiedy sygnałem, że powinniśmy coś zmienić we własnym życiu? - pytał wykładowca.
Odpowiadając na pytanie o miejsce rehabilitacji w leczeniu pacjentów psychiatrycznych profesor zwrócił uwagę, iż na leczenie składają się kumulatywnie trzy składniki: psychoterapia, farmakoterapia i rehabilitacja. Podstawowymi zasadami leczenia i rehabilitacji są zaś: szacunek, akceptacja, nieosądzanie i zaufanie.
Spośród sformułowanych przez prelegenta wniosków najmocniej wybrzmiał chyba ten, według którego najważniejszym czynnikiem w leczeniu jest obecność drugiego człowieka. Właśnie dlatego psychiatria środowiskowa – nadzieja osób zmagających się z kryzysem na odnalezienie kontekstu sprzyjającego Ich zdrowieniu – jest psychiatrią zorientowaną psychoterapeutycznie.
Spośród wielu wątków wypowiedzi mówcy wymienić wypada jeszcze przynajmniej ten, który dotyczył metod rehabilitacji. Do tych ostatnich należą:
- psychoterapia,
- terapia zajęciowa,
- treningi społecznych umiejętności,
- terapie artystyczne,
- sport.
Podejmujący – przypisany wypowiedzi profesora Andrzeja Cechnickiego temat – paneliści ujmowali zagadnienie rehabilitacji społecznej i zawodowej w kontekście własnych doświadczeń życiowych. Dyrektor ZAZ „MISERICORDIA” Arkadiusz Sadowski skoncentrował się na zagadnieniu mieszkalnictwa chronionego i aktywizacji zawodowej. Podejmując – w aspekcie praktycznym – temat mieszkań chronionych, zachęcił osoby zainteresowane skorzystaniem z tej formy wsparcia do wejścia na stronę internetową www.misericordia.org.pl.
Z kolei przedstawiciel Lubelskiego Stowarzyszenia JESTEŚMY Tomasz Bosko za kluczowy element w odniesieniu do każdej rehabilitacji uznał zagadnienie relacji. Osoba stygmatyzowana żyje z dala od społeczeństwa – zauważył panelista – dlatego ważna jest zmiana sposobu myślenia o osobach chorujących.
Reprezentantka Lubelskiego Stowarzyszenia Rodzin „Zdrowie Psychiczne” wyrażała swoją radość płynącą z faktu, iż w Lublinie – mieście rozwiniętej psychiatrii środowiskowej – może wspierać i współpracować z tymi, którzy nie mają jeszcze żadnej wiedzy w zakresie pomagania osobom chorującym.
Dyrektor ŚDS w Łęcznej Anna Płoszaj podkreślała w swej wypowiedzi czynnik bogactwa, zasobów i dających się wykorzystać w procesie rehabilitacji możliwości uczestników ŚDS. Prezentację doświadczeń kierowanej przez Nią placówki zakończyła konkluzja: - Jesteśmy mądrzy Ich (podopiecznych) mądrością.
Podjęty przez Tomasza Bosko wątek relacji raz jeszcze został przypomniany przez dokonującego podsumowania Forum Psychiatrii Środowiskowej dr Artura Kochańskiego. Nie mogło być inaczej: wszak, jak dowodzą wypowiedzi kolejnych prelegentów Forum, przyszłością polskiej psychiatrii jest zorientowana na dowartościowanie podmiotowości, sprawczości i autonomii pacjentów psychiatria środowiskowa.

Zygmunt Marek Miszczak



Brak komentarzy:

Prześlij komentarz